Gelir İdaresi Başkanlığı, yapay zeka destekli sistemlerle son 5 yılda gerçekleşen gayrimenkul satışlarını taradı ve yüz binlerce usulsüz işlem tespit etti. Satış sırasında taşınmazın gerçek bedeli yerine belediyelerin belirlediği rayiç bedelin beyan edildiği ortaya çıktı. Bu yöntemle tapu harcı düşürülerek devletin vergi kaybına uğratıldığı belirlendi. Alıcı ve satıcılar, ayrı ayrı ifadeye çağrılırken, eksik beyan edilen tutarların faiziyle tahsil edileceği bildirildi.
TEBLİGATLAR ADRESLERE ULAŞIYOR
Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi, şüpheli satış işlemleri için tebligat sürecini hızlandırdı. Taraflara 15 gün süre tanınarak, beyan farklarını ödemeleri veya izahat vermeleri isteniyor. Usulsüzlük sabit görülürse, eksik tutar faiziyle geri alınacak.
ALICI VE SATICI ORTAK SORUMLU
Yasalara göre, gayrimenkul satışlarında tapu harcı, satış bedelinin %4’ü olarak hesaplanıyor ve bu tutar alıcı ile satıcı arasında eşit bölünüyor (%2 + %2). Ancak uygulamada, genellikle satıcı bu bedelin tamamını üstleniyor. Buna rağmen, alıcı ve satıcılar sıklıkla sözlü anlaşmalarla satış bedelini düşük gösteriyor. Tapu müdürlükleri, randevu sonrası tarafları arayarak beyanları sorgulasa da, çoğu zaman rayiç bedel üzerinden işlem yapılıyor.
BAKAN ŞİMŞEK’TEN SIKI TAKİP TALİMATI
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in talimatıyla, satış işlemlerini incelemek için özel ekipler kuruldu. Yapay zeka destekli taramalarla milyonlarca işlem mercek altına alındı. Bakanlık, vergi gelirlerini artırmayı hedeflerken, özellikle konut sektöründeki kayıpların önüne geçmeyi planlıyor. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyük şehirlerde başlayan denetimler, diğer illere de yayılıyor.
DEĞER BARIŞI VE TAPU HARCINA ÇAĞRI
Uzmanlar, doğru beyan sistemine geçiş için “değer barışı” gerektiğini savunuyor. Öneriler arasında, değer artış kazancına belirli bir süre muafiyet getirilmesi ve tapu harçlarının daha makul seviyelere indirilmesi yer alıyor. Mevcut sistemde, müteahhitlerin ilk satışlarda düşük bedel göstermesi, ikinci el satışlarda da düşük beyanlara yol açıyor. Bu döngünün kırılması için kapsamlı bir düzenleme şart.
VATANDAŞLARA GERÇEK BEYAN UYARISI
Gelir İdaresi, vatandaşları gerçek değer üzerinden beyan yapmaya çağırıyor. Düşük beyan tespit edilirse, eksik tutar vergi daireleri veya dijital vergi dairesi üzerinden 15 gün içinde ödenebiliyor. Aksi halde, yüklü cezalar gündeme gelebilir. Denetimlerin otomatik ve yapay zeka sistemleriyle yapıldığı belirtilirken, pişmanlık hükümlerinden yararlanmak isteyenlere de fırsat tanınıyor.